Zagadka Sfinksa. Monolityczny posąg Sfinksa znajduje się na terenie kompleksu piramid w Gizie w Egipcie. Posąg ten ma długość 73,5 metra i wysokość 20 metrów. Wielu badaczy twierdzi, że przedstawia wizerunek Chefrena i że prawdopodobnie został wykonany ok. 2550 r. p.n.e. właśnie z jego inicjatywy, ale czy tak było naprawdę?
Co oznacza nazwa „sfinks”?
Grecka nazwa „sfinks” pochodzi od egipskiego określenia „szespanch”, co oznacza „żyjący posąg”.
Takim mianem określano głównie posągi lwów z ludzkimi głowami.
Lew to symbol królewskiej potęgi, ale też strażnik wschodniej i zachodniej bramy świata podziemnego, a do tego był strażnikiem miejsc kultowych.
Natomiast Kler z Heliopolis dodał mu ludzką głowę boga Atuma i właśnie w ten sposób zrodził się sfinks.
W starożytnym Egipcie sfinks był symbolem władzy królewskiej, a przedstawiano go jako postać leżącego lwa z głową człowieka i bardzo często miał twarz faraona.
Egipskie sfinksy zawsze były płci męskiej.
Badania i wykopaliska
Giovanni Batista Caviglia w 1816 roku odkopał fragment brakującej brody, ureusza, a obecnie znajdują się one w Muzeum Brytyjskim oraz w Muzeum Egipskim w Kairze.
Poza tym odkrył Stelę Snu Totmesa IV.
Natomiast Auguste Mariette w 1853 roku odsłonił pozostałości świątyni Chefrena, która stoi obok Sfinksa. I właśnie od tamtej pory utrwalił się pogląd, że posąg ma rysy Chefrena.
W maju 1998 roku zostały ukończone prace konserwatorskie przy posągu, które rozpoczął prezydent Mubaraka, a realizował je Zahi Hawassa.
Jednak prace konserwatorskie nie dotyczyły jego zniszczonej twarzy.
Na temat Sfinksa powstało wiele spekulacji pseudonaukowych, np. amerykański jasnowidz Edgar Cayce uważał, że pod Sfinksem znajduje się podziemna Komnata Zapisków, gdzie została ukryta tajemna wiedza Atlantów.
Natomiast amerykański pisarz Robert Temple uważał, że posąg miał najpierw głowę szakala i był wizerunkiem boga Anubisa, a ludzką twarz dostał po przekuciu w czasach Amenemhata II.
Legendy o Sfinksie
W średniowieczu powstało wiele legend na temat Sfinksa.
Jedna z tych legend dotyczyła obietnicy, którą Sfinks miał złożyć we śnie biednemu mieszkańcowi Fajum. Obiecał mu, że znajdzie w jego uchu skarb.
Wieśniak ten przybył do Gizy i rozpoczął poszukiwania, ale w tym czasie przyjechał strażnik na koniu i złapał go.
Kiedy usłyszał opowieść chłopa, sam wdrapał się po kamieniach i zaczął szukać.
Jego chciwość została ukarana, ponieważ w uchu nie było skarbu, ale norka kobry, która go ukąsiła.
Strażnik spadł i zabił się, a wieśniak wziął jego zbroję i konia. Tak więc chłop otrzymał skarb, a słowa Sfinksa się sprawdziły.
Kolejna legenda też mówi o ubogim człowieku, który znalazł jedną z kart Księgi Zaklęć, a opisywała ona, jak należy składać ofiary Sfinksowi.
Jeśli wszystko dobrze się zrobiło, to na języku Sfinksa miała się pojawić złota moneta – dinar.
Ta moneta miała magiczne właściwości, gdyż potrafiła równoważyć monety, które kładło się naprzeciw niej na szali wagi.
Czyją twarz ma Sfinks?
Kto oszpecił Sfinksa strzegącego piramid w Gizie, pozbawiając go nosa?
Okazuje się, że nieprawdziwa jest legenda, która mówiła, że wojska napoleońskie pozbawiły Sfinksa nosa.
W 1798 roku mięli oni ćwiczyć strzeleckie umiejętności przed bitwą pod piramidami.
Jednak zachowane szkice z 1737 roku, udowadniają, że Sfinks już wtedy nie miał nosa.
Posąg został oszpecony pięć stuleci wcześniej przez Arabów, którym religia zakazywała przedstawiania ludzkich postaci.
W związku z tym odłupali mu nos oraz zdobiący jego czoło ureusz, czyli symbol władzy boskiej oraz królewskiej, który miał postać świętego węża.
Dużym problemem było jednak ustalenie, kogo przedstawia rzeźba.
Wiadomym było, że jest to twarz faraona, ale nie wiedzieli, którego z władców.
Zagadka ta została rozwiązana dopiero przez dra Marka Lehnera, amerykańskiego archeologa i dyrektora Ancient Egypt Research Associates, który od 37 lat badał posąg oraz cały kompleks grobowy w Gizie.
Potwierdził on, że Sfinks ma twarz faraona Chefrena, który rządził prawdopodobnie między 2570 a 2540 r. p.n.e.
Dowiódł on, że Sfinks nie strzeże skarbów ukrytych w piramidach, ale pomaga faraonowi osiągnąć życie wieczne.
Aby dowieść, że posąg przedstawia Chefrena dr Lehner postanowił przeprowadzić analizę geologiczną skał, z których został zbudowany posąg oraz stojącą obok niego Świątynię Dolną Chefrena, gdzie po jego śmierci składano mu dary.
Pomógł mu niemiecki geolog Tom Aigner. Razem ustalili, że w blokach wapiennych obu tych budowli jest taki sam układ warstw ze skamieniałymi szczątkami morskich żyjątek.
Nazywano je numulitami i to właśnie z nich powstały te skały.
Jeśli tak się stało, to oznacza, że obie budowle były wykute z bloków skalnych, które pochodziły z tego samego miejsca, czyli z kamieniołomu otaczającego Sfinksa.
Udało się mu również ustalić, że powstały mniej więcej w tym samym czasie.
Sfinks został wykuty z samotnej skały, czyli tzw. ostańca, która odsłoniła się w tym miejscu, w którym robotnicy wydobywali materiał do zbudowania dolnej świątyni.
Doktorowi udało się również obliczyć, ile czasu zajęło wykucie posągu stu Egipcjanom. Wyliczył, że zajęło im to trzy lata.
Poza tym miejsce, gdzie go wykuto, nie zostało wybrane przypadkowo, ponieważ w marcu, czyli w dniu wiosennego przesilenia i to podczas zachodu słońca, cień kamiennego lwa oraz piramidy Chefrena idealnie się pokrywają oraz stapiają w jedno.
Doktor uważał, że w ten sposób architekt posągu chciał pokazać ludziom za pomocą tej iluzji, że Sfinks towarzyszy faraonowi w podróży do świata umarłych.
Natomiast w dniu letniej równonocy, czyli 22 czerwca, stojąc przy Sfinksie, można zobaczyć, jak zachodzące słońce może ustawić się idealnie pomiędzy dwiema piramidami, czyli piramidą Chefrena i Cheopsa.
W ten sposób na horyzoncie tworzy się egipski hieroglif achet, czyli dwa trójkąty połączone okręgiem, a oznacza on horyzont.
Właśnie dla tych, którzy obserwowali to zjawisko, był to znak, że Sfinks pomaga faraonowi przejść w zaświaty i to razem ze słońcem, które schodzi do podziemia.
Kto naprawdę zbudował Sfinksa?
Wielki Sfinks to symbol nadludzkiej mądrości starożytnych Egipcjan, ale czy rzeczywiście został stworzony przez Egipcjan?
Geolog Rober Schoch jest zdania, że lew z ludzką twarzą został wyrzeźbiony przynajmniej 7000 lat temu, czyli w późnej epoce kamienia.
Podobnie uważali Robert Bauval i Graham Hancock, którzy byli zdania, że cały kompleks w Gizie to gigantyczna mapa nieba, wybudowana około 10 500 r. p.n.e., a Sfinks był odwzorowaniem gwiazdozbioru Lwa.
Na dowód tego Robert Schoch przedstawił wyniki badań kanałów erozyjnych.
Przez kamień miały przepłynąć duże masy deszczu, ale w czasach faraonów nie było takiego deszczu, aby mógł wywołać taki efekt.
W związku z tym posąg mógł powstać o wiele wcześniej, gdy jeszcze kraj nawiedzały duże deszcze.
Podobnego zdania jest historyk John Anthony West. Twierdzi on, że głowa jest mała w stosunku do reszty, a więc wcześniej musiała przedstawiać coś innego. Poza tym głowa jest ciemniejsza i twardsza od reszty.
West uważał, że dużo wcześniej krainą nad Nilem rządziła tajemnicza cywilizacja, która była wysoko rozwinięta.
Rozwiązać tę zagadkę mogłyby pomóc dalsze badania, ale nie ma na nie zgody.
Ciekawostką jest jeszcze fakt, że budowla ta bardzo często była przysypywana przez piasek.
Sfinks był zakopany po szyję w piasku, aż do 1926 roku.
