Paraliż senny – brzmi tajemniczo, strasznie, przerażająco – a tak właśnie jest odbierany przez osoby, które go doświadczyły. Sceny rodem z horroru – unieruchomienie ciała, niezdolność wypowiadania słów, uczucie strachu i nacisku na klatkę piersiową, poczucie czyjejś obecności w pokoju – wydają się niewiarygodne, a okazuje się, że co najmniej 40% społeczeństwa raz w życiu miało z nimi styczność.
Czym jest paraliż senny?
Wyobraź sobie następujący scenariusz: po długim i męczącym dniu wreszcie zasnąłeś.
Masz nadzieję, że w nocy przyśnią ci się przyjemne rzeczy, a następnego dnia rano obudzisz się wypoczęty i wyspany.
Jednak, zamiast spokojnie obudzić się o wyznaczonej porze, gdy zadzwoni budzik, budzisz się nagle tuż po zaśnięciu lub pod koniec snu i doświadczasz przerażających rzeczy.
Po pierwsze nie możesz się w ogóle ruszyć, twoje ciało odmawia ci posłuszeństwa, a po drugie czujesz, że nie jesteś sam.
Masz wrażenie, jakby ktoś przyciskał twoją klatkę piersiową i uniemożliwiał ci podniesienie się z łóżka.
Nie możesz ruszyć nogą, ręką, a nawet ustami, aby zadzwonić i wezwać pomoc.
Nie wiesz, co się z tobą dzieje, masz problemy z oddychaniem, czujesz coś dziwnego, niepożądanego, przerażającego, coś, co cię obezwładnia.
Po około 2-4 minutach ten stan mija, wszystko wraca do normy, ale ty możesz pozostać ze strachem i lękiem przed kolejnym zaśnięciem. –
Tak oto prezentuje się klasyczny przypadek paraliżu sennego, zwanego również porażeniem przysennym lub paraliżem przysennym.
Paraliż senny zwykle pojawia się podczas naturalnego zasypiania lub budzenia się.
Charakterystyczne dla niego jest zachowanie pełnej świadomości i jednocześnie niemożności poruszania ciałem.
Wiele osób w tym stanie ma halucynacje.
Odczuwa czyjąś obecność, dotyk, widzi mroczne postaci, słyszy dziwne dźwięki.
Charakterystyczne objawy
Głównym objawem paraliżu sennego jest całkowita, ale tymczasowa niezdolność poruszania się i / lub mówienia, czyli uczucie sparaliżowania mięśni.
Podczas takiego epizodu można doświadczyć:
• Trudności z oddychaniem i uczucia, jakby klatka piersiowa była przez kogoś przygniatana.
• Niemożności otworzenia oczu.
• Halucynacji wzrokowych, dotykowych i słuchowych.
• Wielkiego strachu i przerażenia.
• Przyspieszonej akcji serca.
Długość jednego epizodu waha się od kilku sekund do kilku, góra czterech minut. Paraliż ustępuje samoistnie, aczkolwiek można przyspieszyć jego ustąpienie, zachowując spokój i głęboko oddychając.
Dlaczego czujemy tak dziwne rzeczy?
Zdaniem naukowców paraliż senny stanowi nieodłączną część ludzkiej natury.
Jest stanem pośrednim między jawą a snem.
Podczas fazy snu REM, która charakteryzuje się m.in. szybkimi ruchami gałek ocznych oraz bogatymi marzeniami sennymi, nasze mięśnie szkieletowe są w stanie atonii, czyli nie posiadają zdolności do skurczu.
Taki stan zapobiega mimowolnym ruchom naszych kończyn, kiedy śnimy.
Dzięki temu nie odgrywamy ruchowych scen ze snów, np. kiedy przyśni nam się, że biegamy po lesie, nie wstajemy i nie zaczynamy nagle biegać po sypialni.
Zjawisko to jest naturalne, bezpieczne i w większości jesteśmy go nieświadomi.
Problemy zaczynają się wtedy, gdy podczas zasypiania lub budzenia się nie dojdzie do pełnej synchronizacji naszego umysłu z ciałem.
Wówczas może dojść do sytuacji paraliżu sennego, w której ciało pozostanie we współpracy z ośrodkami mózgowymi sterowanymi snem REM, mięśnie będą w stanie niemożności skurczu, a umysł będzie częściowo świadomy i wybudzony.
Niewybudzony w pełni mózg, którego niektóre struktury będą nadal znajdowały się w fazie snu REM, może wywołać szereg różnych halucynacji.
Dla naukowców halucynacje powstające przy paraliżu sennym wciąż pozostają zagadką.
Zakłada się, że mogą powstawać w odpowiedzi na stan hiperczujności ludzkiego ciała.
Mogą również stanowić awaryjną odpowiedź śródmózgowia na sytuację „ataku”, jaki odczuwamy na własnym ciele.
Demony i nieczyste siły czy problem ze snem?
Zjawisko paraliżu sennego nie jest nowe.
Pierwsze udokumentowane przypadki sięgają XIX wieku, z tym że wówczas uważano, iż za ten stan odpowiadają zmory, demony lub nieczyste siły.
W wielu religiach obwiniano o nie demony snu, które napadały na śpiących ludzi, żywiły się ich energią, zabierały im zdrowie lub ostrzegały przed czymś złym.
Niekiedy paraliż senny wiązano z niewłaściwą dietą, a zwłaszcza z nadmiernym jedzeniem mięsa oraz piciem nieświeżego wina.
Do końca nie wiemy, czy paraliż senny nie ma nic wspólnego z ludowymi wierzeniami.
Wyniki różnych badań naukowych pokazują, że istnieje kilka czynników, które mogą przyczyniać się do powstawania epizodów tegoż zjawiska.
Wśród nich wymienia się:
• brak odpowiedniej ilości snu, bezsenność lub nadmierna senność;
• nieregularne wzorce snu, np. związane ze zmianowym trybem pracy lub jet-lag, czyli zespół nagłej zmiany strefy czasowej;
• bezdech senny;
• nocne skurcze i drętwienia nóg;
• niektóre leki, zwłaszcza leki przeciwdepresyjne;
• narkolepsję;
• stres;
• zaburzenia psychiczne, w tym chorobę dwubiegunową;
• nadużywanie alkoholu i substancji psychoaktywnych;
• spanie na plecach.
Jak sobie pomóc?
Badania pokazują, że paraliż senny najczęściej dotyka dzieci i młode osoby, w przedziale wiekowym od 10 do 26 lat, co nie wyklucza jego pojawienia się u osób starszych i w podeszłym wieku.
Mija samoczynnie i z czasem częstotliwość jego „napadów” spada.
Istnieją jednak proste sposoby, które pomagają ograniczyć doświadczanie tego zjawiska.
Chodzi przede wszystkim o:
• dobre wysypianie się (osoba dorosła powinna spać od sześciu do ośmiu godzin w ciągu nocy);
• chodzenie spać o tej samej lub przybliżonej porze i wstawanie każdego ranka w tych samych godzinach;
• stworzenie odpowiedniego miejsca i klimatu do spania;
• unikanie jedzenia obfitych i tłustych posiłków, picia alkoholu, kawy lub palenia na krótko przed zaśnięciem;
• unikanie stresu i niepokoju;
• regularne wykonywanie ćwiczeń fizycznych, które pozwolą zachować dobrą kondycję ciała
i umysłu.
Ciekawostka: Paraliż senny stał się inspiracja i motywem przewodnim sceny przedstawionej na obrazie szwajcarskiego malarza Johanna Heinricha Füssliego „Nocna mara” („Koszmar nocny”) z 1781 roku.
