Kamień z Rosetty, czyli bazaltową płytę z tekstem zapisanym starogreką, demotyką
i hieroglifami obecnie można podziwiać w zasobach British Museum. Znalezisko to stało się kluczem do rozwikłania zagadek pisma starożytnego Egiptu i dało początek dzisiejszej nauce zwanej egiptologią.
Cenne znalezisko
19 lipca 1799 roku podczas egipskiej kampanii napoleońskiej, francuski żołnierz z armii Napoleona Bonaparte odkrył czarną bazaltową płytę w pobliżu miasta Rosetta, około 40 km na północ od Aleksandrii.
Żołnierz ten, kapitan Pierre Bouchard nadzorował wówczas prace nad przywróceniem świetności starego fortu w pobliżu miasta Rosetta.
Kiedy znalazł nieregularny blok wykonany z czarnego bazaltu, o wysokości 118 cm, szerokości: 77 cm, grubości 30 cm i wadze 762 kg, natychmiast zdał sobie sprawę, jak ważne jest to odkrycie dla uczonych, którzy towarzyszyli francuskiej armii w wyprawie do Egiptu.
W rzeczywistości kamień z Rosetty jest prawdopodobnie najważniejszym artefaktem archeologicznym na świecie.
Kiedy Brytyjczycy pokonali Napoleona w 1801 r., kamień z Rosetty przeszedł do brytyjskich rąk i obecnie znajduje się w British Museum.
Kamień z Rosetty i trzy rodzaje pisma
Sama zawartość inskrypcji nie jest tym, co czyni kamień ważnym.
Tekst jest po prostu dekretem napisanym w 196 r. p.n.e. przez grupę kapłanów z Egiptu, którzy chcieli w ten sposób uhonorować zasługi egipskiego władcy Ptolemeusza V Epifanesa.
Wymienia ona wszystkie dobre rzeczy i korzyści, które władca uczynił dla kapłanów, świątyń i narodu egipskiego.
I o ile sama treść nie jest ważna, o tyle ważny jest sam jej zapis.
Tekst napisano w dwóch językach – egipskim i greckim, po to, aby każdy kapłan, władca i urzędnik państwowy mógł go przeczytać i zrozumieć.
Najciekawszy jest jednak fakt, że zapis ten występuje w trzech systemach pisma: hieroglificznym – używanym do zapisu ważnych lub religijnych dokumentów, piśmie demotycznym, który był wspólny dla całego Egiptu oraz w alfabecie greckim – języku władców Egiptu.
Owocne początki rozszyfrowywania hieroglifów
Odszyfrowywanie treści kamienia z Rosetty było w dużej mierze dziełem dwóch ludzi, Thomasa Younga z Anglii i Jean-François Champollion we Francji.
Young był lekarzem, fizykiem i wielkim geniuszem.
Egiptologia był jednym z jego hobby, dlatego też w 1814 roku zaczął studiować teksty kamienia z Rosetty.
Zajął się głównie częścią demotyczną, która pozwoliła mu podzielić tekst na grupy znaków tworzących słowa.
Jako pierwszy zidentyfikował nazwę króla Ptolemeusza, dzięki odnalezieniu odpowiedniego imienia napisanego w języku greckim.
Z tego też określił, które hieroglify oznaczały imię Ptolemeusza.
To z kolei dało mu klucz do zrozumienia, że pismo demotyczne wcale nie jest odrębne od hieroglifów, co więcej jest w nim wiele podobieństw do greki.
Young udowodnił, że egipskie pismo przechodziło swego rodzaju ewolucję od zwykłych hieroglifów do demotyki.
Stwierdził także, że hieroglify są rodzajem znaków-słów z przemieszanymi literami alfabetu.
Wyjaśnienie zagadki
Praca Younga była nieoceniona, ale w swoim pełnym pomysłów umyśle miał wiele innych projektów i mało czasu na poświęcenie się zagadce treści, jaką nosił kamień z Rosetty.
Dlatego też zadanie złamania hieroglificznego kodu wymagało kogoś, kto mógł całkowicie skupić się na tym zadaniu.
Tą osobą okazał francuski uczony Jean-François Champollion, założyciel naukowej egiptologii.
Champollion był genialnym historykiem i językoznawcą.
W wieku szesnastu lat opanował nie tylko łacinę i grekę, ale także sześć starożytnych języków orientalnych, w tym koptyjski, późną formę języka starożytnego Egiptu, która fonetycznie została napisana w języku greckim.
W 1821 r. Champollion rozpoczął pracę tam, gdzie zakończył ją jego poprzednik i ostatecznie ustanowił całą listę symboli egipskich z ich odpowiednikami greckimi.
Był pierwszym egiptologiem, który stwierdził, że symbole są znakami nie tylko alfabetycznymi, ale i fonetycznymi.
Hieroglify przestały być tylko symbolicznymi obrazami reprezentującymi przedmioty, zwykłym pismem obrazkowym, a stały się znakami reprezentującymi również dźwięki i grupy dźwięków – pismem obrazkowo-fonetycznym. Ustalono również, że tekst hieroglificzny, jaki miał kamień z Rosetty, był tłumaczeniem z języka greckiego, a nie, jak myślano, tłumaczeniem z języka egipskiego na język grecki.
Odkrycie Champolliona dało początek nowej nauce – egiptologii, a kamień z Rosetty stał się chętnie oglądanym artefaktem umieszczonym w zasobach kolekcji British Museum.
Książkę Kamień z Rosetty kupisz tutaj kliknij
E-BOOK Kamień z Rosetty kupisz tutaj kliknij
